PLM konusuna hakım olanlar bilirler ki, en temel konulardan bir tanesi BOM yönetimidir. PLM’in ne olduğunu merak ediyorsanız ve kısaca bir bilgi almak isterseniz, daha önce yazdığım ve genel bilgiler veren şu yazıma bir göz atmanızı tavsiye ederim. 

PLM den maksimum fayda sağlamak için en temel ve ilk etapda yapılması gereken konulardan biri kesinlikle BOM yönetimi olmalıdır. Peki BOM yönetimi nedir? Çok kısaca açıklamak gerekirse, BOM bir ürünün tüm bilgisinin bir ürün ağacı şeklinde tek bir kaynakda yönetilmesi adına ortaya çıkmış bir listeleme şeklidir diyebiliriz. Aşağıda klasik yöntemlerden biri olan ve ofis programlarıyla veya direk kağıt kalem ile hazırlanmış bir BOM görebiliriz.

Yukarıda ki BOM da, görüldüğü üzere, her bir parçanın bulunduğu yer (hangi montajın altında olduğu) ve kaç adet kullanıldığı gösteriliyor. Gösterilecek bilgiler çoğaltılabilir. Zaten PLM ürünleri kullanan firmalar artık BOM yapılarını excel vb ofis uygulamalarında değil PLM sistemlerinin içinde yönetmektedirler. Bir ürünü ifade eden ağaç yapısına BOM demiştik, peki bir ürünü sadece bir BOM mu ifade eder? cevabımız kesinlikle hayır. Bir ürün için birden çok BOM yapısı yaratılabilir. Kaç adet  BOM yapısının yaratılacağı firmadan firmaya değişmekle birlikde, aynı firma içinde ki kullanıcıların görevlerine, ürünün hangi perspektifle üretileceğine, departmanların ürünün ne kadarını kendisi üretirken ne kadarını dışarıdan alacağına ve şu an sayamadığımız bir çok diğer konuya göre değişiklik gösterebilir. Bu yüzden tek bir bom yerine multi-Bom kavramı ortaya çıkmıştır.

Üretim Süreci nasıl başlar?
Bir Ürün üretilirken, genelde ilk yapılan iş gereksinimlerin yönetilmesidir. Eğer varsa bir önceki üretilen üründen elde edilen hata raporlarının, değişiklik yönetiminin ve firmanın hedeflerinin derlenmesi sonucu yeni üretilecek olan ürünün temelini oluşturacak ilk gereksinimlerin ortaya çıkar. Bu gereksinimler (requirements) toplandıkdan sonra, ilk tasarım fikirlerini oluşturacak çizimler ve modellemeler başlayabilir. Burada tasarım üzerinden yola çıktığımız için, üzerinden yarattığımız BOM a da ileride EBOM (engineering bill of material veya mühendislik BOM’u) diyeceğiz. Bir ürün tasarlanırken sadece CAD tasarımlarıyla sınırlı kalmayacağı, bu ürünü ifade edecek diğer ek materyallere de ihtiyaç duyulacağı aşikardır. Örnek olarak, ürünü anlatan dökümanlar, fiyatlandırma bilgileri, tedarikçi bilgileri, ürüne ait yazılım paketleri veya servis bilgileri olabilir. Tabi Multi bom yönetimi konusunda bunları ayırmak daha doğru bir yöntem olacaktır. Tek BOM yerine Multi Bom kullanmanın avantajları ve dezavantajları hakkında bilgi almak için lütfen Tek BOM mu yoksa Multi BOM mu? adlı yazıma göz atın.

Multi BOM Nedir?
Öncelikle farklı BOM yapılarından bahsetmekde fayda var, genelde veri yükleme konusunda PLM kullanıcıları tasarımcılardan oluşmakdadır ve tasarımcılar mühendislerdir. Tasarım yapan kullanıcılar için öncelikler bir ürünün mühendislik anlamında mükemmel olması yani işlevlerini yerine getirmesidir. Örnek olarak bir araba tasarlayan kişi o aracın maksimum verimle bir lokasyondan diğerine gitmesini ilk hedef olarak düşünür. Spor bir araba tasarlıyorsa ilk önce düşündüğü o aracın maksimum hız, hızlanma, yol tutuş gibi teknik özellikleri geliştirmekdir. Tasarımı CAD tarafında yaptığı için bu CAD dosyalarını PLM sistemine aktarır. (örnek olarak, CAD tarafında Creo da tasarladığı aracını PLM kısmında Windchill’de depolar ve yönetir)

Bu depolama işlemi sırasında Windchill da otomatik BOM yaratma opsiyonu devreye girer. Eğer tasarımcı isterse, yaptığı CAD tasarımına birebir örtüşen bir BOM yapısı yaratılır. Windchill için konuşmak gerekirse; Windchill Partlar yaratılmak suretiyle oluşturulur. Örnek olarak aşağıda ki resimde, CAD ürün ağacından, windchill üzerinde otomatikman bir Windchill Part yaratılıyor. Bu yaratılan windchill partları da aslında mühendislik BOM’u üretmiş oluyor. Mühendislik BOMlarına kısaca eBOM diyebiliriz. Bu tamamen bir isimlendirme olup, isterseniz xBOM, yBOM, zBOM veya şirketinizinadıBOM da diyebilirsiniz. Fakat genel kullanımda eBOM demek, tasarımdan yaratılan ve mühendislik verilerinin tutulduğu yapıdır. Asagida ki resimde, bir tasarim uzerinden eBOM yaratilmistir.

Genel olarak CAD ve Windchill parçaları (WT Part) aynı sıra ve düzende yaratılmıştır. Fakat her bir CAD parçası için yeni bir WTPart yaratılmamıştır. Bunun nedeni de, bazen bir tasarımda aynı parça (ör: vida, tekerlek, vs..) tasarımcı tekrar kullanılabilir ve bu durumda ek bir yönetim gerekmeyeceği içinde aynı versiyon üzerinden işlem  yapılabilir. Mevcut WTPart yani eBOM görüntüsünde, istenirse eklenmiş olan tüm diğer elemanlar (CAD tasarımları, teknik resimler, dökümanlar vs..) gösterilebilir.

Yaratılan bir eBOM üzerinden farklı amaçlar için yeni BOM’lar yaratmak mümkündür. Örnek olarak, tasarım devam ederken bu ürünlerin üretilirebilirliğinin düşünülmesi gerekmekdedir. Dahası üretim için, hangi üretim atolyelerinin kullanılacağına karar verilmelidir. Belki tasarlarken bir çok parça ile gösterilen bir montaj; üretimde hazır alınacağı için tek parça olarak gösterilebilir. Örnek olarak araçlarda ki motoru veya fren sistemlerini düşünebiliriz. Fren sistemi birçok parçadan meydana gelir, rulmandan tutunda içerdiği disklere kadar. Fakat satın alırken eğer bir üretici firmadan tek bir parça olarak fren sistemini satın alıyorsanız, üretim BOM’larınızda bunu tek parça olarak göstermek daha anlaşılır olacaktır.

Yukarda ki resme bakarsak, sağ tarafda ki üretim BOM’unda (bu BOM üretim/manufacturing görüntüsündedir ve bu yüzden kısaca mBOM diye adlandırılabilir), tasarımda direk ana montajın altında bulunan ‘Cap Screw’ ve ‘Washer’ parçaları Hardware Kit adlı bir montajın altında gösterilmekdedir. Bu tercihler sistemler tarafından otomatik olarak düşünülüp hayata geçirilemez ve ancak bir üretim mühendisinin düşüncesi ve tavsiyesi üzerine planlanabilir. Fakat aynı firma farklı üretim hatları için farklı mBOM’lar yaratıp yönetebilir. Windchill da BOM yönetirken, eBOM üzerinden yaratabileceğiniz bir mBOM’u aslında sadece en üstteki ana montaj parçasının görüntüsünü (view) dizayndan üretim şekline değiştirerek elde edebilirsiniz. Daha sonra tasarımda kullandığınız ve üretim içinde ek bir değişikliğe gerek olmayan parçaları direk dizayn şekliyle kullanabilirsiniz. Eğer üretim BOM unda bir değişiklik yapmanız gerekirse, (örnek olarak bir tasarımın altına motor yağı gibi bir tüketim maddesi eklemek gibi)  yeni bir üretim görüntüsü yaratıp (manufacturing view) bunu mBOM a ekleyebilirsiniz. Aynı şekilde diğer ihtiyaçlarınız için farklı BOMlar üretmeniz mümkündür, en temel kullanılan BOM’lar yukarıda bahsettiğimiz gibi mühendlislik BOM’u yani eBOM, üretim BOM’u yani mBOM ve servis bilgilerini içeren sBOM dur.